Wiele elementów muzyki można wytłumaczyć dziecku w formie zabawy, aby wyćwiczyć jego zmysł słuchu i stworzyć fundament dla późniejszej wiedzy muzycznej, jeszcze zanim zacznie uczyć się o nich w szkole. Poniżej znajdziecie teksty, które łatwo i poglądowo wyjaśnią Waszemu dziecku teoretyczną stronę muzyki. Przeczytajcie mu poszczególne rozdziały lub zróbcie to wspólnie. Pozwólcie maluchowi następnie samodzielnie znaleźć „słuchowe przykłady" i naśladować świat dźwięków i odgłosów własnym głosem, na instrumencie czy za pomocą przedmiotów. Zobaczycie, jak szybko rozwija się słuch dziecka, aby w sposób zróżnicowany i świadomy móc obchodzić się z akustycznymi sygnałami z otoczenia. Puśćcie wodze fantazji, wraz ze swoim maluchem bądźcie kreatywni i znajdźcie na przykład w domu odpowiednie "instrumenty muzyczne", na których będzie eksperymentować i doświadczać różnych wrażeń słuchowych. Zobaczycie, ile sprawi mu to przyjemności!
Dźwięk
Muzykę odbieramy za pomocą naszych uszu. Słyszymy ją. Ale nie wszystko, co słyszymy, stanowi muzykę. Istnieją odgłosy i poszczególne dźwięki. Odgłosy docierające do nas z otoczenia, a także tony, określamy mianem dźwięku. Niemal bez przerwy jesteśmy otoczeni dźwiękami - nawet w nocy, gdy jest cicho jak makiem zasiał, słyszymy ciche tykanie budzika lub odległe kipienie w kaloryferze.
Dźwięk można wytworzyć w różnorodny sposób, za pomocą naszego głosu, instrumentów, aparatów technicznych, ale także wszystkich otaczających nas rzeczy - w domu, samochodzie, w drodze w mieście lub w przyrodzie. Gdy wiatr szumi wśród liści drzew, wesoło pluska strumyk lub deszcz uderza w okienne szyby, zawsze powstaje przy tym dźwięk.
Tak jak rzeka ma swój początek, mianowicie źródło, ma je również dźwięk - jest ono nazywane źródłem dźwięku i stanowi początek tonów i odgłosów, które słyszmy dzięki naszym uszom.
W naszym języku mamy bogate słownictwo służące do nazwania wielu rodzajów dźwięku: dzwonek dzwoni, czajnik gwiżdże, woda szumi, belki skrzypią, syrena wyje, drzewo trzeszczy, samochód terkocze, silnik warczy. Można wymieniać niezliczone podobne przykłady. Zwierzęta również wytwarzają przeróżne rodzaje dźwięku: ptaki ćwierkają, pszczoły brzęczą, psy szczekają, świerszcze świerkają, a kogut pieje.
Jak dźwięk dociera do naszych uszu, jakie dokładnie ma brzmienie, zależy do materiału źródła dźwięku. Czy składa się on z drewna, metalu, szkła, tkaniny, kamienia? To jest też jedna z przyczyn, dla której instrumenty muzyczne mają różne brzmienia. Trąbka brzmi inaczej niż flet, gdyż jest zbudowana z blachy, natomiast flet z drewna. Sposób, w jaki określony materiał jest wprawiany w drganie, również kształtuje brzmienie i dźwięk. Grube struny kontrabasu wytwarzają całkowicie inne dźwięki niż delikatne struny skrzypiec.
Oczywiście, za pomocą swojego własnego głosu możemy bardzo zmienić dźwięk - zatem wydawane przez nas tony i odgłosy. Dzieje się tak dzięki strunom głosowym. Możemy śmiać się, płakać, kasłać, gwizdać, szeptać, krzyczeć, itp. Ludzie, którzy zawodowo pracują swoim głosem, na przykład piosenkarze i aktorzy, wykorzystują możliwości różnorodnego używania głosu i regularnie go ćwiczą, aby zawsze dobrze funkcjonował. Również my możemy bawić się swoim głosem i mówić raz wysoko, raz nisko, głośno albo cicho. Dzięki naszym strunom głosowym możemy wyprodukować przezabawne dźwięki i odgłosy. Razem z przyjaciółmi można w ten sposób zorganizować prawdziwy koncert głosów, na przykład z różnymi odgłosami zwierząt lub tonami i dźwiękami, które pochodzą z dużego warsztatu samochodowego.
Wytwarzamy odgłosy i dźwięk i nie tylko za po mocą naszego głosu, lecz także innych części ciała. Dzieje się tak na przykład, gdy klaszczemy w dłonie, by osiągnąć wyraźny dźwięk. Jeśli robimy to regularnie, powstaje coś, co dla muzykowania jest bardzo ważne, czyli rytm.
Ponadto dźwięk dostarcza wielu potrzebnych informacji. Daje nam szansę orientacji w naszym środowisku, a także uniknięcia możliwych niebezpieczeństw. Gdy na przykład słyszymy głośno trąbiący samochód, wiemy, że nie wolno nam teraz wychodzić na ulicę. Dzięki dźwiękowi posiadamy także bardzo cenny środek służący do tego, aby się wzajemnie porozumieć i powiedzieć sobie wszystko, co jest potrzebne: mamy nasz język! Składa się on z tonów, dźwięków i odgłosów, które odbieramy za pomocą uszu.
Podsumowanie:
- Dźwięk odgrywa ważną rolę w naszym życiu i tworzy fundament muzyki, która bez niego nie istniałaby.
- Wszystko, co możemy usłyszeć, tony i odgłosy, jest dźwiękiem.
- Dźwięk dociera do naszej głowy przez uszy. Tam, w mózgu, jest przetwarzany przez nerwy: słyszymy coś!
- Początek dźwięku nazywamy źródłem dźwięku.
- Istnieją najprzeróżniejsze źródła dźwięku: ludzie, zwierzęta, aparaty techniczne i wiele innych rzeczy, które mogą wytwarzać dźwięk.
- Dźwięk dostarcza nam ważnych informacji. Za jego pomocą zyskujemy orientację i porozumiewamy się.
Tony, dźwięk i melodia
Z jednej strony istnieją odgłosy, z drugiej tony i dźwięki. Jednak w jaki sposób odgłos różni się od tonu? Gdy na przykład gnieciemy kartkę papieru, wytwarzamy odgłos – słychać szelest. Jednak gdy naciśniemy klawisz na pianinie lub stukniemy w sztabkę ksylofonu, wówczas rozbrzmiewa ton. Ma on całkiem inne brzmienie: ton jest czystszy, wyraźniejszy i bardziej drgający niż szelest papieru. Tutaj znajduje się też przyczyna tego, że inaczej odczuwamy ton niż odgłos . W uproszczeniu można powiedzieć, iż ton ma wyraźne, regularne drganie, które jest przyjemne w słuchaniu, a odgłos nie. W utworach muzycznych mogą być miejsca, gdzie rozbrzmiewa tylko jeden ton, lub na końcu w ogóle nic nie ma i panuje cisza . Nazywa się takie miejsca pauzami i mają one duże znaczenie. Mimo to, pod pojęciem muzyki wyobrażamy sobie oczywiście coś innego niż tylko jeden jedyny ton, odgrywany minutami czy nawet godzinami. Muzyka powstaje dopiero wtedy, gdy harmonijnie spotka się kilka tonów, gdy zjednoczą się w dźwięki i melodie. Mniej więcej wygląda to tak, jakby wielu ludzi trzymało się za ręce, aby pokazać piękny taniec.
Zatem jeden ton to jeszcze żadna muzyka, do której potrzeba kilku tonów. Ale ilu? Dwa tony razem dają już całkiem ładny dźwięk. To jest określenie połączenia kilka tonów - dźwięk. Ale on "brzmi" jeszcze trochę słabo. Robi się dość interesująco, gdy harmonijnie zjednoczą się trzy tony. Wówczas nazywa się to akordem, który można łatwo wypróbować samemu na jakimś instrumencie. Jednak ważne jest przy tym, że chodzi o trzy harmonizujące ze sobą tony. Podczas słuchania akordu mamy określone uczucie głębi i przestrzenności – on brzmi pełniej i ciekawiej niż pojedynczy ton. Teraz rozwija się powoli już prawdziwa muzyka, która może poruszyć nasze wnętrze.
Dowiedzieliśmy się, że poszczególne tony można połączyć w dźwięki i gdy tony są ze sobą zharmonizowane, słuchamy ich z przyjemnością. Będzie jeszcze ciekawiej, kiedy z poszczególnych tonów powstaną melodie!
Melodie są niczym historie, które nie składają się z liter, lecz z tonów. Gdy słuchamy różnych utworów, szybko zauważymy, że każdy z nich coś w nas wywołuje. Jeden sprawi być może, że jesteśmy weseli i energiczni, natomiast drugi przypuszczalnie skłoni nas do refleksji. Istnieją też takie, które mogą wywołać prawdziwy smutek.
Z odrobiną fantazji powstają w naszych głowach pasujące do nich obrazy, na przykład zabawna kapela przy wesołej muzyce czy może odludny las przy ciężkiej, budzącej grozę melodii.
Niezwykłość połączonych ze sobą tonów, a zatem dźwięków i melodii, polega na tym, że mogą "wspinać się " w górę i w dół - jak na drabinie. O kreślamy to mianem wysokości tonu. Sprawia ona, że muzyka jest dodatkowo żwawa. Ponadto istnieje w muzyce pojęcie gamy. Na kartce z nutami możemy zobaczyć, jak tony idą stopniowo w górę i w dół . Gama obejmuje osiem stopni - oktawę - i można ją łatwo wypróbować na pianinie.
Innym środkiem wyrazu, a zatem inną możliwością kształtowania utworu niczym urzekającej historii, jest odegranie tonów całkiem cicho lub całkiem głośno. To fascynujące móc posłuchać, jak bardzo zmienia się melodia w zależności od tego, czy brzmi delikatnie i cicho, czy też bardzo energicznie. Za każdym razem pojawia się całkiem inne uczucie. Można to samemu wypróbować za pomocą małego testu: śpiewamy naszą ulubioną piosenkę raz wyjątkowo głośno, innym razem dość cicho i zwracamy przy tym uwagę na to, jakie robi ona wrażenie na nas i innych i co przy tym odczuwamy.
Podsumowanie:
- Tony różnią się od odgłosów poprzez swoje drganie, są czystsze i wyraźniejsze.
- Gdy zagramy łącznie kilka tonów, rezultat nazywamy dźwiękiem.
- Dzięki uszeregowaniu tonów może powstać melodia.
- Melodie są niczym historie, które nam coś opowiadają, nie za pomocą liter, lecz tonów.
- Tony różnią się między sobą wysokością . Można je odegrać w górę niczym na drabinie, tak iż brzmią coraz wyżej, lub w dół - w ten sposób stają się głębsze.
- Gama obejmuje osiem stopni - tak zwaną oktawę.
- Tony można odegrać głośno lub cicho. Natężenie dźwięku może bardzo zmienić wrażenie utworu muzycznego i wytworzyć całkiem inny nastrój.
Rytm i takt
Teraz rozwinęliśmy dobre wyczucie świata tonów i wiemy, jak powstają dźwięki i melodie. Zatem nadszedł czas, aby poznać kolejny ważny element muzyki: rytm. On również odgrywa centralną rolę i sprawia, że muzyka staje się wyrazista. Powstaje on dość prosto, gdy niektóre tony gra się wolniej, a inne szybciej. Możemy to wypróbować także z naszym głosem: dłuższe słowo lub krótkie zdanie śpiewa się tak, aby wszystkie sylaby były równomiernie zaakcentowane, a za drugim razem tak, że jedne akcentuje się dłużej niż inne. Podczas tego ćwiczenia szybko zauważymy, iż zdania z sylabami różnie akcentowanymi brzmią o wiele bardziej energicznie i rytmicznie.
Kolejnym ważnym elementem służącym do ciekawszego kształtowania muzyki jest takt, który dzieli utwór muzyczny na jednakowe fragmenty. Takt możemy wybić także poprzez klaskanie lub bębnienie w jednakowych odstępach czasu, na przykład takt na cztery czwarte. Oczywiście, są także inne rodzaje taktów, na przykład na trzy czwarte, który jest typowy dla walca.
Jaki byłby nasz ulubiony hit z listy przebojów bez rytmu i taktu! "Beat" to angielskie słowo oznaczające "uderzać". W kontekście muzyki znaczy to "wybijać takt". Oznacza to, że nowoczesna muzyka rockowa i pop bez prawdziwego uderzenia, bez energicznego rytmu nie mogą istnieć, gdyż byłyby nijakie i nudne. Odnosi się to również do muzyki tanecznej - przede wszystkim do tej pochodzącej z Karaibów czy Ameryki Południowej. Jest ona bardzo rytmiczna i tak wesoła i pełna werwy, że często już przy pierwszych tonach działa porywająco i najchętniej zaraz zaczęlibyśmy tańczyć.
Gdy muzycy grają razem w zespole, wówczas każdy ma wyjątkową rolę. W odniesieniu do rytmu szczególnie ważny jest perkusista! Ze swoim różnego rodzaju bębnieniem musi bardzo uważać na to, aby nikt nie wypadł z taktu i by grupa dobrze razem grała. Basista, a zatem ten, kto gra na gitarze basowej lub stoi przy kontrabasie, również ma do spełnienia ważną funkcję.
Podsumowanie:
- Gdy niektóre tony odgrywa się wolniej, a inne szybciej, wówczas powstaje rytm.
- Takt dzieli utwór muzyczny na stałe fragmenty. Istnieją różne rodzaje taktów. Najbardziej powszechny jest takt na cztery czwarte.
- Rytm jest bardzo ważny przede wszystkim w muzyce pop i latynoamerykańskiej muzyce tanecznej!
- Perkusja jest czystym instrumentem rytmicznym, gdyż nie można na niej zagrać żadnej melodii.
Źródło: Heike Kovács, Birgit Kaltenthaler "Moje dziecko uczy się poprzez zabawę" , Wydawnictwo Jedność 2008 r.
Moje dziecko uczy się poprzez zabawę
W Waszym dziecku drzemią uzdolnienia, które powinniście odkryć i rozwijać! Właśnie w pierwszych latach życia maluch wypróbowuje swoje zdolności i codziennie się uczy. W niniejszej książce dowiecie się, jak ważna jest zabawa dla Waszego dziecka, i znajdziecie liczne pomysły i ćwiczenia. Najlepsze zabawy edukacyjne, najbardziej odpowiednie książki i właściwa muzyka dla każdego wieku pomogą w rozwoju Waszego dziecka. W ten sposób wesprzecie jego zdolności i zapewnicie mu pouczające i wesołe dzieciństwo.
Foto
Zobacz inne pomysły na prezent: